STUDIE

Her çevirmene sorulmuş bir soru var: “Kendi kitabını ne zaman yazacaksın?” Bence çevirmenlik, yazarlığın hazırlık sınıfı, yazarlığa bir atlama taşı ya da yazarlığın sulandırılmış hali falan değil, yazarlıktan bağımsız, ayrı ve kendi başına bir uğraştır.

Her kitap ya da her metin Türkçeye çevrilemeyebilir. Öte yandan, Türkçeye çevrilecek bir kitabın da tümü çevrilemeyebilir. Çeviri yapmak zor bir iştir ve bu zorluk hem nitel hem de nicel anlamdadır.

Çeviri yaparken kullandığımız şey kişisel olarak biriktiregeldiğimiz kültürdür aslında. Çevirmen, çevirdiği konuda biraz kültür sahibi ve o konuya vakıf olmalıdır. Peki şiir çevrilir mi? Edebiyat çevrelerinde hâlâ tartışılan bir konu.

İyi çevirmen, yazarla okuru baş başa bırakıp aradan yok olmalı, hiç fark edilmemeli. İyi çevirmenlik için Türkçeyi “doğru kullanmak” yetmez; “iyi kullanmak” gerekir. Öte yandan, çevirmen-redaktör ilişkileri bu işin içinden nasıl çıkılacağı bilinmeyen, riskli bir parçasıdır ve çok tartışmalı bir meseledir.

Çeviride, en kötüden iyiye doğru giden dört aşama sayabiliriz: Çeviri doğru olmalı, çevrilen metin anlaşılır olmalı, metin hemen anlaşılır olmalı, çeviride dilsel estetik mutlaka gözetilmeli.

Çevirmen kötü bir kitabı iyi hale getiremez, fakat iyi bir kitabı berbat edebilir. Ben kötü çevirilerden illallah demiş bir okurum ve, satınaldığım her üç yabancı kökenli kitaptan ikisinin kötü çeviri çıktığını söylesem hiç abartmış olmam.

Freud sifte lêkolîn û fêde dîtîna li ser rewşa hîpnozê kir, jiberku wî dixwast “zensor“ (tiştên derdiketî holê) kontrol bikirina, jixwe wî wek mirovê analîtîkî dixwest, ew tecrûbeyên di ser serî nexwaşan re derbas bûyî bi pêş ve derbixistina û bingeha neurozan bidîta.

Freud ev xebata xwe sergirtî kir, cara yekem li 1889an di kitêba xwe a li ser navê Vateya Xewnan de qala vê kir û vekir. Ew jî ji alî bîyograf Ernest Jones ku hevalê Freud û bi wî re di ser namezan re têkildar bûn hat diyarkirin.

Freud, wek Sigismund Schlomo Freud lawikekî ji Galîçê û ji Malbateka Cihû li Freibera Mährenê ku wê demê perçek ji Keyê Austrî bû û îro jî li welatê Çekê wek bajarê Prîborê te zanîn hat dinê.

Roma, ipleri yeniden eline geçirmek için kendine bağlı piskoposları önemli görevlere atamak, Kurtuluş Teolojisi’nin entellektüel düzeydeki prestijini kırmaya çalışmak, bu teolojiyi yayan din adamlarını cezalandırmak, hatta aforoz etmek gibi karşı saldırılar başlatır. Ama engellenemedi; Afrika, Asya, Avrupa yorumları gündemde.

Kurtuluş Teolojisi’nin Latin Amerika’nın her ülkesinde ayrı ayrı nasıl ortaya çıkıp uygulandığını incelememiz mümkün değil. Nikaragua, Haiti, Brezilya ve Meksika’daki gelişmelere göz atmakla yetineceğiz.

Katolik Kilisesi’nin Kurtuluş Teolojisi’yle ilişkisi çelişkiler ve açmazlarla yüklüdür. Ama Kilise’nin varlığı salt dışarıdan değil, içeriden de güçlü bir şekilde sorgulanmaya başlanmışken kayıtsız da kalamamıştır.

Taban Marksizm’e yönelirken tavanda da durum farklı değildi. İncil, Kurtuluş teologlarına yoksulluğun çözümlenmesi ve ortadan kaldırılması için gerekli araçları sunmuyordu. Sorularının yanıtlarını Marksizm’de arayıp buldular.

Latin Amerika Kilisesi ruhani alanla yetinmeyip bu dünyanın sorunlarıyla da ilgilendiği, kitlelerin içine girip, onların sorunlarına sahici çözümler geliştirebildiği ölçüde güç kazandı. Kurtuluş Teolojisi’nin geliştiği zemin de budur. Bu teoloji, kilise hiyerarşisi içinde bulunan ruhban sınıfın yoksulların sorunlarına yönelmesi, bu sorunu çözmek için çareler aramasıyla ortaya çıkmıştır.

Kurtuluş Teolojisi ne adında, ne tanımında, ne de kurucuları üzerinde tam bir netlik olmayan, ama etkileri kıtayı da aşarak günümüze kadar devam eden toplumsal bir harekettir söz konusu olan. Latin Amerikalı Katoliklerin (Protestanların bir bölümüyle de birleşerek) başlattıkları tarihi önemdeki arayış onları kaçınılmaz olarak Marksizm konağına taşımıştır.